- Ελασσόνα
- Ημιορεινή κωμόπολη (υψόμ. 300 μ., 7.233 κάτ.) του νομού Λαρίσης, έδρα του ομώνυμου δήμου. Η Ε. βρίσκεται χτισμένη αμφιθεατρικά στους δυτικούς πρόποδες του Κάτω Ολύμπου, σε στρατηγική θέση των περασμάτων από Θεσσαλία προς Μακεδονία. Η Ε. είναι παλαιά πόλη, γνωστή από την ομηρική εποχή με τις ονομασίες Λευκή και αργότερα Ολοσσών. Η ονομασία Ελασσών παρουσιάστηκε στο Βυζάντιο.
Στην Ε. υπάρχει αξιόλογο τζαμί για το καλλιτεχνικό και ιστορικό ενδιαφέρον που παρουσιάζει. Κοντά στην κωμόπολη βρίσκεται το ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας της Ολυμπιώτισσας του 1336, που χτίστηκε από τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β’ τον Παλαιολόγο και διατηρεί βιβλιοθήκη με σπάνια βιβλία και 230 χειρόγραφους κώδικες. Την περίοδο της τουρκοκρατίας η Ε. υπήρξε σημαντικό εκπαιδευτικό κέντρο.
Από το αρχικό μοναστήρι σώζεται μόνο το καθολικό, που κοσμείται με τοιχογραφίες και ξυλόγλυπτη πόρτα. Το καθολικό είναι μια αξιόλογη παραλλαγή του σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με όλα τα χαρακτηριστικά των κομψών ναών της Βόρειας Ελλάδας. Ο υψηλός τρούλος στηρίζεται σε τέσσερις πεσσούς-τοίχους, ανόμοιους κατά ζεύγη. Μια κολόνα ανάμεσα στους δύο πεσσούς στηρίζει δύο τόξα με τύμπανο, το οποίο κλείνει ολόκληρο το άνοιγμα των μεγάλων τόξων που ενώνουν τους πεσσούς. Χαμηλός τριπλός νάρθηκας-περίδρομος περιβάλλει αυτό τον κεντρικό πυρήνα, όπως συνηθιζόταν την εποχή αυτή και στις εκκλησίες της Θεσσαλονίκης, ώστε να διαγράφεται καθαρά το σταυρικό σχήμα του κυρίως ναού, που κορυφώνεται στον τρούλο με το υψηλό περίτεχνο τύμπανο. Στους τοίχους εξωτερικά διαγράφονται πλαστικά οι εσωτερικές τοξωτές διαρθρώσεις του χώρου. Άφθονα κεραμοπλαστικά κοσμήματα ζωντανεύουν τις επιφάνειες. Πλούσιος τοιχογραφικός διάκοσμος, σύγχρονος με την εκκλησία, παρέχει ένα από τα πιο αξιόλογα ζωγραφικά μνημεία της ζωγραφικής της εποχής.
Τοιχογραφία στο μέτωπο του πεσσού του τέμπλου της Παναγίας της Ολυμπιώτισσας στην Ελασσόνα, χαρακτηριστική της στοχαστικότητας της έκφρασης του Ιησού.
Η Παναγία η Ολυμπιώτισσα της Ελασσόνας, βυζαντινός ναός της εποχής των Παλαιολόγων.
Η Ελασσόνα είναι το οικονομικό κέντρο της πλούσιας αγροτικής περιοχής της και έδρα του ομώνυμου δήμου.
Στιγμιότυπο από αγώνα του παγκόσμιου πρωταθλήματος «Side Car Cross» που διοργανώθηκε σε ειδικά διαμορφωμένη πίστα, στην Καλλιθέα Ελασσόνας, το 1999 (φωτ. ΑΠΕ).
Dictionary of Greek. 2013.